دروس حوزه - پايه اول

المدخل

بسم الله الرحمن الرحيم

الحمد لله رب العالمين و الصلوه علي سيدنا محمد و آله الطيبين و لعنه الله علي اعدائهم اجمعين الي يوم الدين

تعريف علم صرف

علم صرف مي آموزد چگونه كلمه اي را به صورتهاي گوناگون درآوريم تا معاني مختلف بدست آيد مثلا كلمه علم به معني دانستن را طبق قواعد صرفي به صورتهاي علم يعلم اعلم و … در مي آوريم تا معاني دانست مي داند بدان و … بدست آيد و يا كلمه رجل به معني مرد را به صورتهاي رجال و رجيل در مي آوريم تا معاني مردها و مرد كوچك حاصل شود

فايده علم صرف

در هر زباني بسياري از كلمات از يكديگر گرفته مي شوند مثلا در فارسي كلمات گفتم گفتي گفت گفتيم گفتيد گفتند مي گفتم … با خواهم گفت … از ماده گفتن گرفته شده اند بنا بر اين بايد علم صرف را بياموزيم تا كلمات را بشناسيم و به معاني آنها پي ببريم و نيز بتوانيم براي معاني منظور كلمات مناسب بسازيم از آنچه گذشت روشن شد كه فايده علم صرف شناختن كلمه و معني آن و قدرت بر ساختن كلمه است

موضوع علم صرف

و ضمنا معلوم شد كه موضوع علم صرف كلمه است يعني اين علم فقط درباره ساختمان و خصوصيات كلمه صحبت مي كند

تعريف كلمه

كلمه لفظ مفردي است كه داراي معني باشد و به آن لفظ مستعمل هم مي گويند در برابر لفظ بي معني كه لفظ مهمل نام دارد

اقسام كلمه

كلمات عربي مانند كلمات هر زبان ديگر به سه دسته تقسيم مي شود فعل اسم حرف.

فعل كلمه اي است كه بر معناي مستقلي دلالت كند و زمان آن را نيز برساند مانند حسن نيكو شد يذهب مي رود اذهب برو.

اسم كلمه اي است كه بر معناي مستقلي دلالت كند بدون دلالت بر اقتران آن معني به زمان مانند علم دانستن مال ثروت.

حرف كلمه اي است كه معني آن مستقل نيست و ربط بين كلمات ديگر است مانند في در در جمله دخلت في المدرسه و من از در جمله خرجت من الدار.

توجه كنيد صورت و شكل حرف هميشه ثابت است لذا در علم صرف از حرف بحث نمي شود و هر كجا لفظ كلمه آورده شد فقط فعل و اسم مقصود است بنا بر اين مباحث اين كتاب در دو بخش فعل و اسم عنوان مي گردد و يك سري مطالب متفرقه در خاتمه مطرح خواهد شد

پرسش و تمرين

* علم صرف چه علمي است.

* علم صرف درباره چه چيز بحث مي كند.

* منظور شما از خواندن صرف چيست.

* لفظ مهمل و مستعمل را تعريف كنيد و براي هر كدام چند مثال بزنيد.

* كلمه و لفظ مهمل با هم چه فرقي دارند.

* اسم و فعل را تعريف كنيد.

* در كلمات زير هر كدام از افعال اسماء و حروف را در ستون مخصوصي بنويسيد:

ضحي - چاشت - شعر- مومن- از - ياتي: مي آيد - اسد: شير - كبير: بزرگ - مسجد - صبح - لا تشرب: نياشام - رجل: مرد - حتي: تا - اعلم: بدان - نصرتم: ياري كرديد - عشاء: اول شب - حسن - احمد - دحرج: غلطانيد - علم: دانستن -